İnsanoğlunun yeryüzündeki varlığını anlamlandırma (düşünce) tarihinde -Ön Asya kültür zemini için- beş “rasyonalleşme”/aklîleşme döneminden söz edilebilir. İbrahimî Haniflik, Zerdüştlük, Antik Yunan Felsefesi, İslam ve Avrupa Aydınlanma düşüncesi. Ahlakî-kültürel değerlerden maddî dünyayla kurduğumuz ilişkiye, insanoğlunun kazanımları çok büyük oranda bu süreçlerin eseridir. Ne var ki, bu dönemleri aynı şekilde beş akıl karşıtı/irrasyonalist, dejenarasyon ve karşı devrim süreci takip etmiştir. İbrahimî akılcılık Yahudilik, Zerdüşt Mecusîlik, Yunan düşüncesi mitolojik, İslam Selefîlik ve Avrupa Aydınlanma düşüncesi Judeo Protestan/Evanjelik karşı devrimlere maruz kalmıştır. Buna göre elan içinde buluğnduğumuz çağda karşı karşıya kaldığımız “cinnet hali” aslında “son aklın” (Aydınlanma) yaşadığı karşı devrimin sonuçlarıdır.